Maliyyə Uçotu mövzu 2: Maliyyə Bərabərliyi nədir?
avqust 30, 2022
Vergi uçotu nədir və Niyə aparılır?
May 30, 2023
3581 izlənmə
6 dəqiqə oxuma
İlk öncə Verginin nə olduğuna baxaq?
Vergi – dövlət xərclərin ödəmək məqsədi ilə bu dövlətdə fəaliyyət göstərən fiziki və hüquqi şəxslərin əldə etdiyi gəlirlər, sahib olduğu mülkiyyət və istehlak etdiyi nemətlərə görə tutulan və dövlət büdcəsinə ödənən məcburi və əvəzsiz olan ödənişlərdir.
Vergiləri digər xərclərdən fərqləndirən xüsusiyyətlər hansılardır?
a) Vergi ödənişləri hər hansı mal və ya xidmət əvəzində edilmir;
b) Müəssisələrin bu cür ödənişi edib etməməyə dair seçimləri yoxdur. Yəni belə ödənişlər məcburidir.
Vergi ödənişi qarşılığında müəssisə yalnız ölkədə fəaliyyət göstərmə, yaxud mülkiyyətə sahib olma hüququ əldə edə bilər. Ödəyici bu cür ödənişləri etməməklə fəaliyyətindən və mülkiyyət hüququndan məhrum oluna bilər.
Bəs vergi uçotu nədir?
Vergi tutmaq məqsədləri üçün vergi məcələsinə əsaslanaraq və onun tələblərini gözləyərək aparılan uçot vergi uçotu adlanır.
Digər bir tərfi isə Vergi bazasının və həmin verginin məbləğinin hesablanması ilə bağlı təsərrüfat əməliyyatlarının tam, fasiləsiz və sənədlə rəsmiyyətə salınmış uçotunu aparmaqla konkret vergi üzrə vergi bazasının formalaşması haqda informasiyaların pul ifadəsilə toplanmasının, qeydiyyata alınmasının və ümumiləşdirilməsinin nizama salınmış sistemidir.
Bəs bu uçotun aparılmasında əsas məqsəd nədir?
Vergi və sosial ödənişlərin uçotunun aparılıb bəyannamələrinin tərtib olunmasında əsas məqsəd dövlətin maraqlarının təmin olunmasıdır. Əlbəttə ki, bunu da dövlətin əsas qanunvericilik aktları olan Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi, Sosial Sığorta Haqqında Qanunu, Mülki Məcəllə və digər qanunvericilik aktları tənzimləyir.
Vergi uçotunun funksiyaları nələrdir?
► Vergi ödəyicilərin öhdəliklərini doğru müəyyən etmək üçün zəruri informasiyaları toplamaq və onları müəyyən edilmiş qaydada qeydə almaq;
► Vergi informasiyalarını mühasibat uçotunun hesablarında həmçinin mühasibat və vergi registrlərində zamanında əks etdirmək;
► Hər bir vergi ödəyicisinin öhdəliklərinin səviyyəsini düzgün müəyyən etmək;
► Vergi hesabatının və vergi informasiyasının doğru formalaşdırılmasına nəzarət aparmaq.
Verginin tutulması aşağıdakı 3 formada aparılır.
Gəlirin (mənfəətin) əldə edilməsinədək verginin tutulması (bilavasitə mənbədən) - Gəlirin (mənfəətin) əldə edilməsinədək verginin tutulması dedikdə, ödəyicinin əlinə həmin gəlirin bütöv məbləğinin çatmasından əvvəl tutulma formasıdır. Bu cür formaya bilavasitə mənbədən tutulma qaydası da demək olar.
Gəlirin (mənfəətin) əldə edilməsindən sonra verginin tutulması (bəyannamə üzrə) - Gəlirin (mənfəətin) əldə edilməsindən sonra verginin tutulması dedikdə isə vergi ödəyicisinin fəaliyyəti üzrə əlinə gəlirin bütöv məbləğinin daxil olmasından sonra tutulması formasıdır. Bu cür formaya bəyannamə üzrə tutulma forması da deyilir.
Vergitutma obyektinin (məsələn, əmlakın) varlığının bildirilməsindən sonra verginin tutulması (bildiriş üzrə) - Vergitutma obyektinin (məsələn, əmlakın) varlığının bildirilməsindən sonra verginin tutulması forması vergi orqanı və ya bələdiyyə tərəfindən verilən bildiriş əsasında tutulma formasıdır. Ona görə də bu metoda bildiriş üzrə verginin tutulma forması da deyilir.
Müəssisələr tərəfindən vergi uçotu aparılarkən zəruri sənədlər formalaşdırılır.
Bu sənədlərə aşağıdakılar daxildir:
| Uçot-hesabat sənədləri | Uçot-hesabat sənədləri özündə vergi öhdəliyinin məbləğini əks etdirirlər. Belə ki, hər bir vergi növü üçün ayrıca bəyannamə forması müəyyən edilmişdir. Uçot-hesabat sənədləri müəssisənin rəhbəri və baş mühasibi tərəfindən imzalandıqdan sonra vergi ödəyicisinin qeydiyyata alındığı vergi orqanına təqdim edilir. |
| Müşayiətedici sənədlər | Bu sənədlər vergilərin hesablanması üçün zəruri olan, vergi hesabatlarındakı məlumatları əsaslandıran, şərh edən arayış materialı rolunu oynayan sənədlərdir. |
| Vergi uçotu registrləri | Təsərüfat subyektlərində vergi uçotunun aparılması üçün nəzərdə tutulmuş ümumi registr və ilkin uçot formalarıdır. Belə ki, vergi uçotu registrlərində, vergi uçotunda əks olunması zəruri olan və ilkin mühasibat uçotu sənədlərində əks olunan informasiyalar toplanılaraq və sistemləşdirilir |
Qeyd: Mühasib Bələdçisi podkastının izləyərək vergi uçotu ilə bağlı mütəxəssislərin fikirlərindən faydalana bilərsən.
Vergi Uçotunun bu və digər mövzularını daha dərindən təlimə qatılaraq öyrənə bilərsiniz. Təlim barədə daha ətraflı məlumat üçün buraya daxil olun.
Aysun Bayramova, Pənah İbrahimli
Oxşar məqalələr
Əməliyyatların Maliyyə Bərabərliyində qeydiyyatı
mart 18, 2023
1C 8.3 proqramı nədir və niyə önəmlidir?
may 03, 2023
Nəşrlər
Kurslar
Mühasibatlıq Kursları (0-dan Mühasibat Uçotu)
0-dan Maliyyə Uçotu, Vergi Uçotu və Rəsmiləşmə əməliyyatlarını bu təlimimiz vasitəsilə tam öyrənərək bir Mühasib kimi yetiş!
Maliyyə Hesabatlarının Hazırlanması Kurs
Bu kurs maliyyə hesabatlarının hazırlanması və təhlili sahəsində biliklərinizi artırmaq üçün ideal seçimdir.
İdarəetmə Uçotuna Giriş
İdarəetmə Uçotu təlimimiz müəssisələrdə xərc və məsrəflərin uçotunun düzgün şəkildə aparılması və istehsal olunan məhsulların maya dəyərinin səlis şəkildə hesablanmasını öyrənməyiniz üçündür.
Vergi Bəyannamələrinin Doldurulması Təlimi
Təlim Vergi Bəyannamələrinin real müəssisələrdə tərtibinin praktiki şəkildə tədrisini əhatə edir.
Maliyyə Analitiki Kursu
Maliyyə analitiki kursu sizə maliyyə hesabatlarını təhlil etməyi və məlumatlara əsaslanaraq strateji qərarlar verməyi öyrədəcək.
Digər məqalələr
Əlavə sualınız var?
Gəlin danışaq!
Dərslər, müəllimlər və tədris prosesimiz haqqında dəqiq məlumatı birbaşa proqram məsləhətçimizdən əldə edin.
