Ehtiyatların Maya Dəyərinin Hesablanması Metodları

Oktyabr 17, 2024
677 izlənmə
3 dəqiqə oxuma

Beynəlxalq təcrübədə satılan malların maya dəyərinin hesablanmasının 4 əsas metodu var­. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

1. Spesifik identifikasiya metodu (Specific identification)
2. Vaxta görə birinci alınanların maya dəyəri metodu (FİFO – First-in, first-out)
3. Vaxta görə sonuncu alınanların maya dəyəri metodu (LİFO – Last-in, first-out);
4. Orta maya dəyəri metodu (AVCO – Average Cost Method).

 


Spesifik identifikasiya metodu nədir?

Sözügedən metodun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, satış zamanı satılan mal­ların hər bi­rinə fərdi yanaşma edilir. Yəni hər bir malın alış qiymətinə ayrıca baxılaraq he­sab­lama aparılır. Məsələn, hesab etsək ki, dövr ərzində eyni maldan cəmi 3 ədəd alı­­nıb, lakin onların hərəsi bir qiymətlə (3; 3,5 və 4 dollara) alınıb və bunlardan cə­mi ikisi satılıb, bu zaman maya dəyəri də məhz konkret satılan mallara görə ay­rı­ca (məsələn, 1 x 3,0$+1x4,0$=7,0$) hesab­lanacaqdır.

Hesablama zamanı malların sayı nə qədər çox olsa da, hər bir partiya üzrə mal öz alış qiymətinə uyğun olaraq qiymətləndiriləcək.

 


Spesifik identifikasiya metodu nə zaman tətbiq edilir?

 

Bu metod, əsasən, sifarişlə istehsal olunan məhsulların maya dəyərini hesab­la­yan za­man uğurla tətbiq olunur. Belə ki, zərgərlik məmulatlarının və ya sənət əsər­­lə­ri­nin ticarətində bu metodun tətbiqi daha sərfəlidir. Çünki bir mə­mulat di­­gərindən müəyyən xüsusiyyətinə görə fərqlənir və buna görə onun ay­rıca qiy­mət­­ləndirilməsinə ehtiyac vardır.

Spesifik identifikasiya metodundan başqa digər 3 metodun hər birində eh­ti­yat­ların alış qiymətinə fərdi şəkildə deyil, tarixi yanaşma edilir. Qeyd edək ki, döv­rün so­nu­na bu metodların tətbiqi nəticəsində hesablanan ümumi SMMD, de­mək olar ki, bir-birinə bərabər olacaqdır. Sadəcə olaraq, bu, cari dövrdə mənfəə­tin fərqli ol­ma­sı­na gətirib çıxarır.

 


FİFO Metodu Nədir?

Bu metod vaxta görə birinci əldə edilən malların qiymətinin nəzərə alınmasına əsas­­l­anır. Adından da göründüyü kimi, satışın maya dəyəri birinci daxil olanların qiy­­mə­­ti ilə hesablanır. Yəni hər bir satışda satılan malların dəyəri anbara birinci da­xil olan, yaxud dövrün əvvəlinə qalıq malların alış qiymətindən başlayaraq he­sab­la­na­caq­dır.

Qeyd: Bu metod Avropa və Amerikada geniş tətbiq olunur.

 


LİFO metodu nədir?

Bu metod FİFO metodu ilə müqayisədə onun əksi olub, sonuncu əldə edi­lən mal­la­rın birinci satılmasını nəzərdə tutur. Yəni hər bir satışın maya dəyəri an­bara so­nu­n­cu daxil olan malın dəyəri ilə hesablanır. 

 


Orta Maya Dəyəri (AVCO) metodu nədir?

Or­ta maya dəyəri metodu ilə SMMD-nin tapılması alışların orta çəki qiymətinin ta­pılması yolu ilə hesablanır. Orta qiymətin tapılması alışların cəmi məbləğini alı­nan malların sayına bölməklə tapılır. Orta qiymətin təyin edilməsi vaxtaşırı və ya hər bir alışdan dərhal sonra fasiləsiz olaraq həyata keçirilməlidir.

Or­ta maya dəyəri üsulu FİFO və LİFO qiymətləri arasında orta qiymət for­­ma­laş­dır­­sa da, çox hesablamalar tələb edir. Bu metod daha çox Ya­po­ni­ya­da və Tür­ki­yə­də tətbiq olunur.

 

Müəllif: Pənah İbrahimli
Kurslar
İdarəetmə Uçotuna Giriş

İdarəetmə Uçotuna Giriş

İdarəetmə Uçotu təlimimiz müəssisələrdə xərc və məsrəflərin uçotunun düzgün şəkildə aparılması və istehsal olunan məhsulların maya dəyərinin səlis şəkildə hesablanmasını öyrənməyiniz üçündür.

Maliyyə Analitiki Kursu

Maliyyə Analitiki Kursu

Maliyyə analitiki kursu sizə maliyyə hesabatlarını təhlil etməyi və məlumatlara əsaslanaraq strateji qərarlar verməyi öyrədəcək.

Əlavə sualınız var?
Gəlin danışaq!

Dərslər, müəllimlər və tədris prosesimiz haqqında dəqiq məlumatı birbaşa proqram məsləhətçimizdən əldə edin.

050
Praktiki Mühasibatlıq
Peşəkar Mühasib Sertifikatı
Beynəlxalq Sertifikatlar
Mühasibatlıq Proqramları
Digər Təlimlər
Qanunvericilik